O szkole w Zawadzie…

Historia najdawniejsza

Wieś Zawada historycznie związana była z Pszowem oddalonym o ok. 3km.
Po wprowadzeniu ustawy pruskiej w roku 1765 o obowiązku szkolnym, dzieci zawadzkie
przydzielono do szkoły w Pszowie. Wszystkie dzieci ( nawet te najmłodsze) musiały chodzić
pieszo do pszowskiej szkoły, co było szczególnie trudne ze względu na odległość, a także na
stan drogi, która w porach deszczowych zamieniała się w błoto, a zimą była zasypana
śniegiem. Dlatego frekwencja dzieci zawadzkich w szkole była niska. Kiedy więc Zawada
zaistniała jako uzdrowisko, gmina zaczęła rozważać założenie własnej szkoły. W 1856r. liczba
dzieci w wieku szkolnym wynosiła 96, dlatego gromada wiejska, której przewodniczył sołtys wsi
Krakowczyk, zebrała się, aby rozważyć zakup drewnianej chałupy zmarłego półsiodłoka Filipa
Basztona razem z oborą i 22 morgową rolą. Jednak cena 500 talarów była zbyt wielka dla
gminy, dlatego pomysłu nie zrealizowano.
W listopadzie1881r. mieszkaniec Zawady, handlarz bydłem Jan Jonczyk, ofiarował parcelę
38 arów (50m²) za cenę 450 marek, którą nabyto i przywłaszczono na rzecz gminy aktem z 13
marca 1882 r. Dokonano tego za naczelnika gminy Klemensa Koczwary. Budowę wykonał
budowniczy Raschdorf z Raciborza kosztem ponad 13 000 marek.
5 października 1885 roku powstałą szkołę w Zawadzie poświęcił ksiądz proboszcz
Wolczyk z Pszowa w obecności inspektora szkolnego dr Bekma. Budynek posiadał jedną
izbę szkolną i mieszkanie dla nauczyciela.

Pierwszym nauczycielem był Jan Gomola (lub Gomoła), który rozpoczął naukę ze 115 uczniami. Był Polakiem, a do Zawady przybył z Ziemięcic k. Gliwic. Uczył dzieci przed ipo południu oraz sprawował również funkcję pisarza gminnego i rozjemcy (rozpatrywał drobne prawa karne). Był nauczycielem i kierownikiem szkoły w Zawadzie aż do 1917 roku.

Kierownicy Szkoły w Zawadzie z okresu międzywojennego:

Drugim kierownikiem i zarazem nauczycielem głównym był Emil Lischka. Przybył
do Zawady w 1916 roku, a nominację kierowniczą otrzymał w 1919r. Pełnił tę funkcję do1922r. i był ostatnim pruskim kierownikiem tej szkoły. Obsadę pedagogiczną stanowili:
kierownik szkoły Emil Liszka, nauczyciel (?) Wolff i nauczyciel (?) Skade.
Po włączeniu Górnego Śląska do niepodległej Polski w wyniku patriotycznych walk powstańców śląskich (zwłaszcza trzeciego powstania śląskiego w 1921r.) zakończyła się akcja germanizacyjna także w szkole w Zawadzie. Ze względu na trudną sytuację szkolnictwa na Śląsku – brak polskich nauczycieli - w latach 1922 -24 zajęcia lekcyjne nie odbywały się w zawadzkiej szkole .
1 września 1924 roku pierwszym kierownikiem polskiej szkoły w Zawadzie zostaje Rudolf Meisner. Kierownikiem i zarazem nauczycielem jest do 1927 roku. Skład grona pedagogicznego był następujący: kierownik szkoły Rudolf Meisner (lata pracy: 1924-1927r.), nauczyciel Augustyn Mrózek (lata pracy:1924- 26r.), nauczycielka Stefania Jaworska (lata pracy: 1925- 26r.).

Kolejno następnymi kierownikami byli: Kazimierz Szymański ( 1927r.-1929r.), Władysław Krzakiewicz (1929r.-1931r.),  Adam Mieczysław Dzik (1931r.-1939r. (przerwa w wyniku okupacji Polski) oraz 1945r.-1970r.

Od początku szkoła była za mała (np. w 1893r. liczba dzieci wzrosła do 166), więc rozpoczęto jej rozbudowę. Latem 1898 roku ukończono dobudówkę: szkoła była już dwuklasowa, gdzie mogło pracować dwóch nauczycieli. W 1899 r. powołano do szkoły drugiego nauczyciela Niemca Otto Mitt( Man), uczącego do 1902r.  W 1911 roku budynek szkolny został ponownie rozbudowany – szkoła jest już trzyizbowa.

O szkole w Zawadzie… okres przedwojenny

            W roku 1935 założono instalację elektryczną i po raz pierwszy oświetlono szkołę. W 1938 roku staraniem ówczesnego kierownika szkoły Adama Dzika, ze względu na niewystarczającą ilość izb lekcyjnych oraz konieczny remont dachu budynku szkolnego, rozpoczęto kolejną rozbudowę szkoły: dobudowanie nowej części i podniesienie o jedno piętro. Była to duża inwestycja. Prace remontowe ukończono jeszcze przed wybuchem  II wojny światowej. Adam Dzik, zmuszony sytuacją polityczną kraju w 1939r., decyduje się opuścić Zawadę, przekazując mienie miejscowemu  Związkowi Sokolemu.

II wojna światowa

   Po przyłączeniu Śląska do Rzeszy niemieckie władze okupacyjne przejmują budynek szkoły w Zawadzie i nakazują prowadzenie zajęć lekcyjnych pod kierunkiem niemieckich nauczycieli. W wyniku polityki okupanta - zniemczania Ślązaków -rodzice są zobowiązani, pod groźbą kar, do przestrzegania obowiązku szkolnego swoich dzieci. Kierownikiem szkoły w Zawadzie został Niemiec Ziegelbauer. W pamięci starszych mieszkańców zachował się jako bardzo surowy nauczyciel, przychodzący na lekcje w stroju bawarskim: spodnie z szelkami i białe pończochy do kolan. Wprowadzał dyscyplinę w szkole: podczas lekcji wymagano całkowitej ciszy, a dzieci, siedząc prosto, musiały trzymać  ręce na blacie ławki. Nie wolno było mówić po polsku, uczono czytać i pisać po niemiecku - wszystkie przedmioty prowadzone były tylko po niemiecku. Uczniowie, którzy mieli kłopoty z nauką lub łamali dyscyplinę, byli karceni kijem. Wspominany jest też kolejny niemiecki kierownik Russok - mniej surowy, nauczycielka j. niemieckiego Fraulein Hurand, nauczycielka Meckenctock. Niemieccy nauczyciele pracowali w Zawadzie do jesienni 1944r.

Szkoła w okresie powojennym

 Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku do Zawady powraca kierownik Adam Dzik. Chce jak najszybciej wznowić naukę szkolną zawadzkich dzieci. Wraz mieszkańcami usuwa zniszczenia budynku szkolnego, wynikłe z ostrzeliwania i wybuchu pocisku artyleryjskiego w okolicach podwórka. Szybko reaktywuje pracę Szkoły Powszechnej w Zawadzie i już 1 czerwca 1945r. trwa nauka dzieci pod jego kierunkiem. Jest kierownikiem do 1970 roku, a następnie pracuje jeszcze przez kilka lat jako emerytowany nauczyciel na pół etatu.    

Kolejnymi dyrektorami Szkoły Podstawowej nr 16 w Zawadzie byli :

Edward  Pazik  (1970-1974r.), 

Andrzej  Szatanik   (1974-1991r.)

Jerzy Rosół  (1991–1995r.)

Bronisława Czajka  (1.01.1996r. - 26 X 2000r.)

Bożena  Pluta (od 1.01. 2001 r. do chwili obecnej).

W 2000 roku ukończono budowę najnowszej części szkoły - powstała sala gimnastyczna, biblioteka.  W 2002 roku oddano o do użytku stołówkę i śwetlicę, 2005 r.- urządzono na podwórku szkolnym plac zabaw, 2013 r. utworzono kompleks boisk sportowych, odnowiono plac zabaw dla dzieci.

W 2005r. szkoła obchodziła 120-lecie istnienia. Został wówczas ufundowany sztandar  oraz  nadane  zostało szkole imię Adama Dzika, wieloletniego nauczycielai kierownika. Wybór patrona szkoły dokonał się w wyniku społecznego referendum. Tym gestem mieszkańcy Zawady złożyli podziękowanie wszystkim nauczycielom, którzy swoją pracą i oddaniem, przez dziesiątki lat, rozwijali działalność szkoły, kształcąc i służąc pomocą w wychowaniu zawadzkich dzieci.